fbpx

Καρκίνος του μαστού και πρόληψη

1. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

  •  Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Πρόκειται για έναν από τους αρχαιότερους καρκίνους: οι παλαιότερες αναφορές υπάρχουν στην αρχαία Αίγυπτο περίπου το 1.600 π.Χ., ενώ κατά τα βυζαντινά χρόνια η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, σύζυγος του Ιουστινιανού, πιθανώς απεβίωσε από τη νόσο. 
  •  Είναι ο συχνότερος τύπος γυναικείου καρκίνου στο δυτικό κόσμο. Μία στις οκτώ γυναίκες προσβάλλεται από τη νόσο ή, διαφορετικά, το 12,5 % του γυναικείου πληθυσμού θα νοσήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του και κάθε χρόνο έχουμε ˃ 1.000.000 νέες περιπτώσεις παγκοσμίως. Είναι το συχνότερο κακόηθες γυναικολογικό νεόπλασμα (24%) και η συχνότερη αιτία θανάτου γυναικών 45-60 ετών: ο κίνδυνος εμφάνισης αφορά, λιγότερο ή περισσότερο, όλες τις ηλικίες από 20-90 ετών, αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου, ενώ τετραπλασιάζεται μετά την εμμηνόπαυση!
  •  Δυστυχώς όμως το 25% των περιπτώσεων αφορά νέες γυναίκες < 45 ετών το 5% ˂ 40 ετών, ˃ 50% είναι άτεκνες και είναι ο συχνότερος τύπος καρκίνου κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό.
  • Στην Ελλάδα κάθε χρόνο έχουμε περίπου 4.500 νέα κρούσματα αυτής της κακοήθειας και 1.500 θανάτους: κάθε δυόμισι ώρες διαγιγνώσκεται ένα νέο περιστατικό και κάθε έξι ώρες μια γυναίκα πεθαίνει από τη νόσο! 
  • Ο καρκίνος του μαστού είναι μια νόσος που θεραπεύεται σε σημαντικό βαθμό εάν διαγνωστεί εγκαίρως: ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να μειώσει την πιθανότητα θανάτου από τη νόσο κατά 25%!

 2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ – ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ

  • Ηλικία και φύλο: 80%  των περιπτώσεων αφορά γυναίκες > 50 ετών, ενώ μία στις 100 περιπτώσεις αφορά άνδρα 60 – 70 ετών με επιθετικότερη πορεία!
  • Ατομικό ιστορικό: καρκίνος μαστού στον ένα μαστό συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο και στον άλλο μαστό.
  • Οικογενειακό ιστορικό: η ύπαρξη σε συγγενείς α’ βαθμού (μητέρα, αδελφή, κόρη) καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών.
  • Γενετική προδιάθεση: 5-10% των καρκίνων του μαστού είναι κληρονομικοί (με διαπιστωμένες μεταλλάξεις των ογκογονιδίων  BRCA1 & BRCA2 στο 95% των περιπτώσεων και στατιστικό κίνδυνο που ανέρχεται στο 85%).

Εδώ αποκτά ιδιαίτερη σημασία ο ρόλος του εξειδικευμένου χειρουργού μαστού ο οποίος, με τη λήψη ειδικού οικογενειακού ιστορικού, καθορίζει την ανάγκη διενέργειας γονιδιακού ελέγχου στις παρακάτω περιπτώσεις:

  •  Άνδρας στην οικογένεια με καρκίνο μαστού.
  • Δύο συγγενείς με καρκίνο μαστού, ένας εκ των οποίων α΄ βαθμού και με ηλικία διάγνωσης ˂ 50 ετών.
  • Τρείς συγγενείς πρώτου βαθμού μεταξύ τους και ηλικία διάγνωσης ˂ 60 ετών.
  • Παρουσία «σπανίων», επιθετικών όγκων στην οικογένεια (γλοιοβλαστώματα, σαρκώματα, καρκίνος επινεφριδίων).
  • Ορμονικό ιστορικό: πρώιμη εμμηναρχή & όψιμη εμμηνόπαυση, ηλικία γέννησης του πρώτου παιδιού (σε μεγαλύτερες ηλικίες η τεκνοποίηση συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο), θεραπευτική λήψη ορμονών (οιστρογόνων & προγεστερόνης) για διάστημα > των 4 ετών, ινοκυστική μαστοπάθεια, αντισυλληπτικά χάπια (αν και η αύξηση του κινδύνου είναι μικρή εάν η χρήση είναι σύντομης διάρκειας).
  • Ανθρωπομετρικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες: το υψηλό ανάστημα, λευκή φυλή, το αυξημένο μέγεθος του αδενικού στοιχείου στους μαστούς (τελευταίες επιδημιολογικές μελέτες  απορρίπτουν το μέγεθος ως προδιαθεσικό παράγοντα), παχυσαρκία μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών (με ιδιαίτερη πρόσληψη λίπους στο άνω μέρος του σώματος), παρουσία συνυπάρχουσας αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας Hashimoto (αύξηση σχετικού κινδύνου × 1,5 φορά), έκθεση σε ακτινοβολία, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα.
  • Περιβαλλοντικοί παράγοντες: έκθεση σε ακτινοβολία, αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα.

3.  ΣΗΜΕΙΑ & ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

  • Το πιο σύνηθες προειδοποιητικό σημείο του καρκίνου του μαστού είναι ένα συμπαγές ογκίδιο, συνήθως καθηλωμένο, ή μια περιοχή σκληρίας, που μπορεί να πονάει ή όχι. Άλλα σημεία είναι τα παρακάτω:
  • Έκκριση από τη θηλή ορώδους, σκουρόχρωμου ή αιμορραγικού υγρού. 
  • Εισολκή θηλής (να είναι στραμμένη προς τα μέσα και καθηλωμένη).
  • Το δέρμα πάνω από τον όγκο να μοιάζει με φλοιό πορτοκαλιού ή να παρουσιάζει εσοχές (κοιλότητες) σε περιοχές εξάπλωσης του όγκου που αλλάζουν το σχήμα ή το περίγραμμα του μαστού (εκτός, φυσικά, των γνωστών διαφοροποιήσεων κατά την εγκυμοσύνη, την περίοδο ή την ύπαρξη κύστεων, αδενωμάτων κ. α.) και που επιμένει μετά την πάροδο 1- 2 έμμηνων κύκλων.

 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ – ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ

  • Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ σε λιγότερο από 2 ποτά την ημέρα (μέχρι 2 ποτήρια κόκκινο κρασί ημερησίως  έχουν προστατευτική δράση).
  • Διατηρήστε ένα φυσιολογικό βάρος, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση & ασκηθείτε τουλάχιστον 30’, 3 – 4 ημέρες την εβδομάδα (αρνητική επίπτωση της παχυσαρκίας στον καρκίνο του μαστού, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση).
  • Καταναλώνετε τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας φυτικών ινών (φρέσκα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά), χρησιμοποιείτε ελαιόλαδο (το ελαϊκό οξύ φαίνεται ότι καταστέλλει τη δράση του σημαντικότερου ογκογονιδίου του μαστού!).

 5. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

  • Μετά το 20ό έτος: Μηνιαία αυτοψηλάφηση των μαστών την 7η-10η ημέρα από την έναρξη της περιόδου κατά τη γόνιμη περίοδο και μία συγκεκριμένη ημέρα του μήνα κατά την εμμηνόπαυση!

Ετήσια εξέταση των μαστών από εξειδικευμένο Χειρουργό Μαστού.

  • Γυναίκες 35-39 ετών: Υπερηχογραφικός έλεγχος και τουλάχιστον μία μαστογραφία (αναφοράς για την 5ετία), αυτοψηλάφηση μαστών κάθε μήνα, εξέταση μαστών ανά έτος από εξειδικευμένο Χειρουργό Μαστού.
  • Γυναίκες 39 ετών και άνω: αυτοψηλάφηση κάθε μήνα, μαστογραφία και κλινική εξέταση ανά έτος από εξειδικευμένο Χειρουργό Μαστού.

Απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο Xειρουργό Mαστού εάν ανακαλύψετε κάποιο ογκίδιο ή εντοπίσετε κάποιο από τα παραπάνω προειδοποιητικά σημεία και, ιδιαίτερα, αν επιμένουν μετά από 1 – 2 έμμηνες ρύσεις ή αλλάζουν την εμφάνιση του μαστού!!!

ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΕΝΟΣ Ή ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΒΡΑΧΥΝΣΗ ΤΩΝ ΜΕΣΟΕΞΕΤΑΣΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΩΝ (ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΕ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΜΕΝΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ)!!!

 6. ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

 ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ – ΤΟΜΟΣΥΝΘΕΣΗ

  •  Είναι η εξέταση εκλογής για την παρακολούθηση των γυναικών ≥ 40 ετών.
  • Μέχρι την ηλικία των 40 ετών η γυναίκα μπορεί να παρακολουθείται υπερηχογραφικά και γίνεται μία μαστογραφία (αναφοράς) γίνεται το διάστημα 35 – 40 ετών.
  • Μαστογραφία  σε γυναίκες ˂ 40 ετών γίνεται πολύ σπάνια (σε περίπτωση ευρήματος ύποπτου για κακοήθεια και  κληρονομικού ιστορικού καρκίνου μαστού), διότι ο μαζικός αδένας είναι πολύ πυκνός και χάνεται η ευαισθησία της μεθόδου (50% των μαστογραφιών που γίνονται ετησίως εντοπίζουν καρκίνο του μαστού σε υποκλινική φάση ως αψηλάφητη βλάβη, συρρέουσες αποτιτανώσεις, ή ως μια διαταραχή της αρχιτεκτονικής του μαζικού αδένα) και πρέπει ν’ αποφεύγεται η ακτινοβολία του μαζικού αδένα σε αυτές τις ηλικίες.
  • Η δόση της ακτινοβολίας είναι πολύ χαμηλή με τους νέας τεχνολογίας ψηφιακούς μαστογράφους, με άσκηση πολύ μικρότερης πίεσης στον μαστό και τη δυνατότητα απεικόνισης μαστών που φέρουν ενθέματα, μεγαλύτερη ανάλυση  εικόνων σε ψηφιακά 3D monitors και τη δυνατότητα επεξεργασίας της εικόνας μέσω ειδικού λογισμικού (τομοσύνθεση).
  • Χρησιμοποιείται ως μέθοδος καθοδήγησης για την τοποθέτηση συρμάτινων οδηγών (hook – wire) για τη σήμανση αψηλάφητων βλαβών, αποτιτανώσεων  και την αφαίρεσή τους.
  • Επιτρέπει τη μετεγχειρητική παρακολούθηση σε περίπτωση ολικής μαστεκτομής (άλλος μαστός),  ογκοπλαστικής επέμβασης (άμφω μαστοί) ή προφυλακτικής μαστεκτομής και αποκατάστασης με διατήρηση της θηλής.

Πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη ότι το 8 – 12% των καρκίνων δεν απεικονίζεται με τη μαστογραφία, ενώ υπάρχουν ως ψηλαφητικό εύρημα. Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΝ ΥΠΟΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΉ ΨΗΛΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟ ΜΑΣΤΟΥ!

 ΥΠΕΡΗΧΟΣ – ΕΛΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ

  • Είναι η εξέταση εκλογής για την παρακολούθηση των γυναικών ηλικίας 20 – 40 ετών.
  • Είναι συμπληρωματική απεικόνιση της μαστογραφίας (διάκριση συμπαγών από κυστικές βλάβες μαστού) και δεν την υποκαθιστά!!!
  • Επιτρέπει την απεικονιστική καθοδήγηση για τη βιοψία δια λεπτής βελόνας (FNA) και την κυτταρολογική εξέταση μια κυστικής βλάβης ή τη βιοψία δια τέμνουσας βελόνας (CORE BIOPSY) και την ιστολογική εξέταση μιας συμπαγούς βλάβης.
  • Οι νέοι υπέρηχοι 3D τεχνολογίας επιτρέπουν μεγαλύτερη ευκρίνεια εικόνων και, σε συνδυασμό με ειδικό λογισμικό εξέτασης της σκληρο – ελαστικότητας μιας βλάβης μαστού και του περιβάλλοντος μαζικού αδένα και μιας χρωματικής κλίμακας απόδοσης, δίνουν πληροφορίες για την υποψία ύπαρξης κακοήθειας (ελαστογραφία).

 ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ (ΜRM)

  • Είναι μια εξελιγμένη μέθοδος απεικόνισης του μαζικού αδένα, μέσω της ενδοφλέβιας χορήγησης ενός παραμαγνητικού σκιαγραφικού, απεικονίζει την πρόσληψη του φαρμάκου και υπολογίζει την ταχύτητα απορρόφησης με ειδικό λογισμικό και απόδοση ως καμπύλη απορρόφησης, δίνοντας πληροφορίες για την ύπαρξη ή όχι κακοήθειας.
  • Χρησιμοποιείται για την απεικόνιση πυκνών μαστών (συχνότεροι σε γυναίκες ˂ 45 ετών), τον έλεγχο μαστών με ενθέματα, συμπληρώνει και δεν υποκαθιστά τον απεικονιστικό έλεγχο του πληθυσμού (screening) με μαστογραφία.  

 7. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΜΑΣΤΟΥ

  • Η ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ του όγκου προηγείται και γίνεται με καθοδηγούμενη υπερηχογραφικά βιοψία δια κόπτουσας βελόνης (CORE BIOPSY), κλινική εξέταση της μασχάλης και απεικόνισης της με υπερηχογράφημα.
  • Αφορά σχηματισμένες ψηλαφητές ή αψηλάφητες βλάβες στο μαστό και όχι διαταραχές της αρχιτεκτονικής ή αποτιτανώσεις (σήμανση με συρμάτινο οδηγό και αφαίρεση).
  • Η ΟΓΚΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗστη Χειρουργική του μαστού αποτελεί την αιχμή του δόρατος στις μέρες μας και σε συνδυασμό με την εκλεκτική ταυτοποίηση, αφαίρεση και ιστολογική εξέταση του λεμφαδένα φρουρού (του πρώτου λεμφαδένα απορροής ενός κακοήθους όγκου του μαστού) μπορεί να προσφέρει ασφαλή ογκολογικό χειρισμό και άμεση αισθητική αποκατάσταση στον ίδιο χειρουργικό χρόνο.
  • Η εφαρμογή της ογκοπλαστικής χειρουργικής εξαρτάται από κάποια συγκεκριμένα κριτήρια:
    • Μέγεθος του όγκου  σε συνάρηση με το μέγεθος του μαστού.
    • Θέση του όγκου στο μαστό.
    • Συναπόφαση με την ασθενή.
    • Αποδοχή της επακόλουθης ακτινοθεραπείας
  • Η επέμβαση μαζί με την εκτομή του λεμφαδένα φρουρού διαρκεί περίπου 2 ώρες, απαιτεί νοσηλεία 1 – 2 ημερών και αποχή από έντονη σωματική δραστηριότητα (γυμναστική με βάρη, τρέξιμο) για 1 εβδομάδα.

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΑΙΤΗΘΕΙ ΟΛΙΚΗ, ΡΙΖΙΚΗ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ είναι:

  • Διάμετρος όγκου ≥ 4 εκ. ανεξάρτητα από το μέγεθος του μαστού.
  • Υποθηλαία θέση του όγκου.
  • Φλεγμονώδης όγκος του μαστού.
  •  

 SKIN / NIPPLE SPARING ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

(διατήρηση δέρματος του μαστού με ή χωρίς το συμπλέγμα θηλής – θηλαίας άλω) μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις περιπτώσεις προφυλακτικής ή απλής μαστεκτομής με άμεση αποκατάσταση για κληρονομούμενο ή μη καρκίνο (άμφω μαστοί ή ένας μαστός).

 8. ΕΠΟΜΕΝΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ

 ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ

  •  Αξονική τομογραφία εγκεφάλου, θώρακος και άνω – κάτω κοιλίας για διερεύνηση τυχόν απομακρυσμένων μεταστάσεων.
  • Σπινθηρογράφημα οστών για πιθανή ύπαρξη οστικών μεταστάσεων.
  • Μέτρηση πάχους ενδομητρίου με ενδοκολπικό υπερηχογράφημα εν όψει συμπληρωματικής ορμονοθεραπείας.
  • Βιοχημικός έλεγχος και καρκινικοί δείκτες.

 ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

  • Είναι πάντα συμπληρωματική και μπορεί να προηγηθεί (προεγχειρητική χημειοθεραπεία ή neο – adjuvant) για μείωση του όγκου και δυνατότητα καλύτερων χειρισμών όπως μια ογκοπλαστική επέμβαση ή να ακολουθήσει (adjuvant) μια επέμβαση στο μαστό.
  • Αποτελείται από συνδυασμούς φαρμάκων που λαμβάνονται ενδοφλεβίως σε τακτά χρονικά διαστήματα και για συγκεκριμένη περίοδο (χημειοθεραπευτικά σχήματα).
  • Αποτελεσματικός έλεγχος της νόσου με επιμήκυνση της ελεύθερης περιόδου νόσου και της συνολικής επιβίωσης.

 ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

  • Ακολουθεί πάντα μια τμηματική εκτομή (ογκεκτομή, τεταρτεκτομή) για κακοήθεια στο μαστό.
  • Μπορεί να χορηγηθεί διεγχειρητικά (Intra – Operative Radio –  Therapy ή ΙΟRT)  αλλά και μετεγχειρητικά (μετά από σήμανση της κοίτης του όγκου με ακτινοσκιερές μεταλλικές καρφίδες διεγχειρητικά).
  • Ακτινοβολία δέχεται και η σύστοιχη μασχάλη.
  • Με τα σύγχρονα ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα, μειώνεται η αναγκαία δόση ακτινοβολίας που πρέπει να χορηγηθεί και έτσι προστατεύεται ο ακτινοβολούμενος μαστός και, με κατάλληλα ακτινοπροστατευτικά πεδία, οι ευγενείς γειτονικές δομές (πνεύμονας, καρδιά).

 ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

  •   Έχει θέση στη συμπληρωματική θεραπεία όγκων μαστού που εκφράζουν επιφανειακούς οιστρογονικούς ή / και προγεστερινικούς υποδοχείς (ΕR – , PR – positive).
  • Αφορούν κυρίως μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς και μπορεί να αποτελέσει και μονοθεραπεία μετά την επέμβαση.

 ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

  •  Κάποιοι όγκοι μαστού εκφράζουν αντιγόνα επιφανείας (HER – 2 κ.α.), που επιτρέπουν την εκλεκτική καταστροφή τους μέσω αντισωμάτων που συνδέονται μαζί τους.
  • Αποτελεί άλλο ένα βέλος στη φαρέτρα αντιμετώπισης της νόσου και βελτιώνει την ελεύθερη περίοδο νόσου και τη συνολική επιβίωση.
Χειρουργος

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΙΝΙΑΡΗΣ, MD, PhD (IT.)

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Ρώμης – Xειρουργός Μαστού

Υπεύθυνος Μονάδας Μαστού Ιατρικού Περιστερίου,  Χειρουργός Μαστού – Μαιευτήριο ΡΕΑ.

Recent Posts